نظام بانکی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بسیاری از خدمات بانکی که تا چند سال پیش فقط از طریق شعب بانک‌ها قابل انجام بودند، اکنون به‌صورت غیرحضوری، آنلاین و از طریق اپلیکیشن‌ها یا وب‌سایت‌ها در اختیار مشتریان قرار دارند. اما واقعاً کدام عملیات بانکی را می‌توان غیرحضوری انجام داد؟ چه خدماتی هنوز نیاز به حضور فیزیکی در شعبه دارند؟ و چگونه می‌توان از خدمات غیرحضوری بانک‌ها با اطمینان استفاده کرد؟
در این مطلب، به بررسی انواع عملیات بانکی که می‌توان به‌صورت غیرحضوری انجام داد، ابزارهای مورد استفاده، و نکات امنیتی مرتبط با آن‌ها می‌پردازیم. هدف این است که خوانندگان با گزینه‌های موجود آشنا شوند و بتوانند از خدمات بانکی غیرحضوری به‌طور مؤثر و ایمن استفاده کنند.
انواع عملیات بانکی غیرحضوری
در ادامه، خدمات بانکی پرکاربردی را که امروزه به‌صورت غیرحضوری ارائه می‌شوند، بررسی می‌کنیم:
افتتاح حساب بانکی آنلاین
یکی از مهم‌ترین تحولات بانکداری در ایران، امکان افتتاح حساب به‌صورت غیرحضوری است. بسیاری از بانک‌ها از طریق اپلیکیشن‌ها یا وبسایت خود، این امکان را فراهم کرده‌اند. فرآیند معمول شامل مراحل زیر است:
- نصب اپلیکیشن رسمی بانک
- احراز هویت دیجیتال با استفاده از تصویر کارت ملی و سلفی زنده
- تکمیل اطلاعات فردی
- انتخاب نوع حساب (جاری، پس‌انداز، قرض‌الحسنه و ....)
- دریافت شماره شبا و اطلاعات حساب
انتقال وجه داخلی و بین‌بانکی
انتقال وجه از طریق ابزارهای غیرحضوری یکی از رایج‌ترین خدماتی است که مشتریان از آن استفاده می‌کنند:
- انتقال داخلی: از طریق اینترنت بانک یا اپ موبایل از یک حساب به حساب دیگر در همان بانک.
- انتقال بین‌بانکی (پایا و ساتنا): امکان انتقال وجه از حسابی در یک بانک به حسابی در بانک دیگر.
- کارت به کارت: از طریق اپلیکیشن‌های بانکی و غیربانکی.
نکته: شماره شبا برای انجام انتقال‌های بین‌بانکی، به‌ویژه در سیستم‌های ساتنا و پایا ضروری است. یکی از خدمات کاربردی غیرحضوری که وبسایت رده ارائه می‌دهد، امکان تبدیل شماره کارت به شبا است. این قابلیت به‌ویژه زمانی مفید است که گیرنده وجه شماره شبا را ارائه نکرده باشد، اما شماره کارت خود را در اختیارتان قرار داده باشد. این فرآیند کاملاً آنلاین و بدون نیاز به مراجعه حضوری انجام می‌شود.
دریافت صورتحساب و گزارش تراکنش‌ها
تمام بانک‌ها در اینترنت بانک یا اپلیکیشن موبایل خود گزینه‌ای برای مشاهده یا دریافت صورتحساب، گزارش تراکنش‌ها، مانده حساب و جزئیات عملکرد مالی دارند. معمولاً این گزارش‌ها برای بازه‌های دلخواه (مثلاً یک ماهه یا سه ماهه) قابل دریافت به‌صورت فایل PDF هستند.
پرداخت قبوض خدماتی
پرداخت قبض برق، آب، گاز، تلفن، عوارض شهرداری، قبض موبایل و قبض‌های سازمانی از طریق اینترنت بانک یا اپلیکیشن‌های پرداخت، به‌راحتی و بدون نیاز به مراجعه حضوری انجام می‌شود. کافی است شناسه قبض و شناسه پرداخت را وارد کرده و پرداخت را انجام دهید.
درخواست تسهیلات
برخی بانک‌ها امکان درخواست وام به‌صورت غیرحضوری را ارائه داده‌اند. این خدمات معمولاً شامل وام‌های خرد یا تسهیلات خاص مانند وام ازدواج یا فرزندآوری است که از طریق پلتفرم‌های آنلاین بانک‌ها قابل درخواست هستند. البته، این خدمت ممکن است به احراز هویت حضوری در مراحل نهایی نیاز داشته باشد.
همچنین یکی از خدمات جذاب غیرحضوری که بانک‌ها در سال‌های اخیر توسعه داده‌اند، ارائه وام فوری است. این وام‌ها برای پاسخگویی سریع به نیازهای مالی مشتریان، مانند تأمین هزینه‌های ضروری یا خریدهای فوری، طراحی شده‌اند. مشتریان می‌توانند از طریق اپلیکیشن‌های موبایل‌بانک یا وب‌سایت‌های رسمی بانک‌ها، فرم درخواست وام فوری را تکمیل کرده و مدارک مورد نیاز را به‌صورت دیجیتال بارگذاری کنند.
پرداخت اقساط وام
برای بسیاری از تسهیلات بانکی، امکان پرداخت اقساط به‌صورت غیرحضوری وجود دارد. معمولاً با وارد کردن شماره تسهیلات یا شناسه قبض قسط در اپلیکیشن یا اینترنت بانک، قسط شما شناسایی شده و مبلغ آن پرداخت می‌شود.
امور مربوط به چک
برخی بانک‌ها خدمات ثبت درخواست دسته‌چک را نیز غیرحضوری کرده‌اند. همچنین اگر دسته‌چک شما مفقود شود، می‌توانید از طریق اینترنت بانک یا اپلیکیشن، دستور مسدودی آن را ثبت کنید.
علاوه‌بر این‌ها، یکی از خدمات نوین بانکی غیرحضوری که به‌ویژه برای کسب‌وکارها و افراد فعال در حوزه تجارت مفید است، استعلام چک صیادی است. افراد می‌توانند تنها با وارد کردن کدملی و شماره موبایل از وضعیت حساب جاری فرد صادرکننده چک مطلع شوند و نگرانی بابت نقد نشدن چک و درگیری‌های احتمالی و شکایت به دادگاه نداشته باشند.
تغییر رمز اول و دوم کارت بانکی
با استفاده از اپلیکیشن‌های رسمی بانک‌ها، امکان تغییر رمز اول یا دریافت رمز دوم پویا وجود دارد. برخی بانک‌ها این قابلیت را به‌صورت کامل در بستر غیرحضوری ارائه می‌دهند.
خرید خدمات و محصولات مالی (مانند بیمه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری)
در بعضی از اپلیکیشن‌های بانکی، امکان خرید بیمه شخص ثالث، بیمه عمر و سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها با احراز هویت فراهم شده است.
خدمات ارزی
در برخی بانک‌ها، مشتریان می‌توانند درخواست‌های ارزی مانند خرید ارز یا حواله‌های بین‌المللی را به‌صورت غیرحضوری ثبت کنند. البته این خدمات معمولاً به احراز هویت دقیق نیاز دارند و ممکن است محدودیت‌هایی داشته باشند.
ابزارهای انجام عملیات بانکی غیرحضوری
برای استفاده از خدمات بانکی غیرحضوری، ابزارهای مختلفی در دسترس هستند که هر یک مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند:
اینترنت‌بانک
اینترنت‌بانک یک پلتفرم مبتنی بر وب است که از طریق مرورگر قابل دسترسی است. این سرویس امکان انجام بسیاری از عملیات بانکی، از جمله انتقال وجه، پرداخت قبض و مدیریت حساب‌ها را فراهم می‌کند. اینترنت‌بانک معمولاً برای کاربرانی مناسب است که به رایانه دسترسی دارند و ترجیح می‌دهند از صفحه نمایش بزرگ‌تر استفاده کنند.
موبایل‌بانک
اپلیکیشن‌های موبایل‌بانک به مشتریان امکان می‌دهند تا از طریق گوشی‌های هوشمند خود به خدمات بانکی دسترسی داشته باشند. این اپلیکیشن‌ها معمولاً کاربرپسندتر هستند و امکاناتی مانند اسکن بارکد قبوض یا احراز هویت بیومتریک (مانند اثر انگشت) را ارائه می‌دهند.
خودپردازها (ATM)
خودپردازها یکی از قدیمی‌ترین ابزارهای بانکداری غیرحضوری هستند که امکان انجام عملیاتی مانند برداشت وجه، انتقال وجه، و پرداخت قبض را فراهم می‌کنند. برخی خودپردازها حتی امکان افتتاح حساب یا درخواست وام را نیز ارائه می‌دهند.
کدهای دستوری (USSD)
کدهای دستوری مانند #733* یا #720* یا #741* به مشتریان امکان می‌دهند تا بدون نیاز به اینترنت، عملیات ساده‌ای مانند انتقال وجه یا پرداخت قبض را انجام دهند. این روش برای کاربرانی که به اینترنت دسترسی ندارند، بسیار کاربردی است.
مزایای بانکداری غیرحضوری
بانکداری غیرحضوری مزایای متعددی برای مشتریان و بانک‌ها به همراه دارد:
1) مشتریان نیازی به صرف زمان برای مراجعه به شعبه ندارند.
2) خدمات غیرحضوری در هر زمان از شبانه‌روز در دسترس هستند.
3) هزینه‌ها هم برای مشتریان (هزینه حمل‌ونقل) و هم برای بانک‌ها (هزینه‌های عملیاتی شعب) کاهش می‌یابد.
چالش‌ها و محدودیت‌های بانکداری غیرحضوری
با وجود مزایا، بانکداری غیرحضوری در ایران با چالش‌هایی نیز مواجه است:
1) سرعت پایین اینترنت یا قطعی‌های مکرر می‌تواند تجربه کاربری را مختل کند.
2) خطراتی مانند فیشینگ و هک حساب‌ها همچنان وجود دارد.
3) برخی مشتریان، به‌ویژه افراد مسن، در استفاده از ابزارهای دیجیتال با مشکل مواجه هستند.
4) برخی عملیات، مانند دریافت تسهیلات کلان، همچنان به احراز هویت حضوری نیاز دارند.
نکات امنیتی برای استفاده از خدمات بانکی غیرحضوری
برای استفاده ایمن از خدمات بانکی غیرحضوری، چند نکته امنیتی مهم را رعایت کنید:
1) از رمزهای پیچیده و غیرقابل حدس استفاده کنید.
2) از اتصال به شبکه‌های وای‌فای عمومی برای انجام عملیات بانکی خودداری کنید.
3) اپلیکیشن‌ها و سیستم‌عامل دستگاه خود را مرتباً به‌روزرسانی کنید.
4) مراقب فیشینگ باشید و لینک‌های مشکوک یا ایمیل‌های ناشناس را باز نکنید.
5) در صورت امکان، احراز هویت دو مرحله‌ای را برای حساب‌های بانکی خود فعال کنید.
نکته آخر
با توجه به روند جهانی شدن دیجیتال‌سازی خدمات بانکی، انتظار می‌رود که بانکداری غیرحضوری در کشورمان نیز به رشد خود ادامه دهد. توسعه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و بیومتریک می‌تواند امنیت و کارایی این خدمات را افزایش دهد. همچنین، گسترش دسترسی به اینترنت پرسرعت و افزایش سواد دیجیتال در میان مردم، استفاده از این خدمات را فراگیرتر خواهد کرد.