مطالعه‌ای علمی که در مجله «نورولوژی» (Neurology) منتشر شده، نشان می‌دهد افرادی که به بی‌خوابی مزمن دچار هستند، یعنی حداقل سه شب در هفته به مدت سه ماه یا بیشتر مشکلات خواب دارند—۴۰ درصد بیشتر از کسانی که خواب طبیعی دارند در معرض ابتلا به زوال عقل یا اختلالات شناختی خفیف قرار می‌گیرند.
پژوهشگران این افزایش خطر را معادل ۳.۵ سال پیرتر شدن مغز دانسته‌اند.
دکتر دیه‌گو ز. کاروالهو، متخصص مغز و اعصاب در کلینیک مایو آمریکا و یکی از نویسندگان مطالعه، در این زمینه اظهار داشت: «این یافته‌ها به شواهد روزافزونی اضافه می‌کند که نشان می‌دهد خواب فقط برای استراحت نیست، بلکه برای سلامت و مقاومت مغز نیز اهمیت دارد.»
در این تحقیق، تیم کاروالهو بیش از ۲۷۵۰ بزرگسال آمریکایی با سلامت ذهنی نسبی را به طور متوسط نزدیک به شش سال پیگیری کردند. از شرکت‌کنندگان، ۱۶ درصد مبتلا به بی‌خوابی تشخیص داده شده بودند و آن‌ها تحت آزمایش‌های منظم حافظه و تفکر قرار گرفتند و برخی نیز اسکن مغزی شدند.
نتایج نشان داد ۱۴ درصد از افرادی که بی‌خوابی داشتند به زوال عقل یا اختلال خفیف شناختی مبتلا شدند، در حالی که این درصد در افراد بدون بی‌خوابی ۱۰ درصد بود. همچنین کسانی که بی‌خوابی مزمن داشتند، در طول زمان افت شدیدتری در مهارت‌های شناختی تجربه کردند.
کاروالهو افزود: «ما کاهش سریع‌تر توانایی‌های تفکر و تغییرات مغزی مشاهده کردیم که نشان می‌دهد بی‌خوابی مزمن می‌تواند هشدار اولیه یا حتی عاملی مشارکت‌کننده در مشکلات شناختی آینده باشد.»
این نتایج حتی پس از کنترل عوامل مختلفی مانند سن، فشار خون بالا، آپنه خواب و مصرف داروهای خواب‌آور نیز پابرجا ماند.
با این حال، مطالعه نتوانست اثبات کند که بی‌خوابی علت مشکلات مغزی است و تنها نشان داد که بین بی‌خوابی و سلامت مغز رابطه‌ای وجود دارد. برای روشن شدن علت دقیق این ارتباط به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
مطالعه همچنین بیان کرد که بی‌خوابی مزمن ممکن است در برخی افراد تأثیر بیشتری بر سلامت مغز داشته باشد. شرکت‌کنندگانی که کمتر از حد معمول می‌خوابیدند، در اسکن مغزی خود نقاط سفید بیشتری داشتند که نشان‌دهنده آسیب مغزی است، همچنین پلاک‌های آمیلوئید بیشتری دیده شد—پروتئین‌هایی که در مغز تجمع می‌کنند و با بیماری آلزایمر مرتبط‌اند.
سطح پلاک آمیلوئید در این افراد مشابه کسانی بود که ژن APOE4 را دارند؛ ژنی که ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. در میان داوطلبانی که این ژن را داشتند، کاهش بیشتری در حافظه و مهارت‌های شناختی دیده شد.
کاروالهو گفت: «نتایج ما نشان می‌دهد که بی‌خوابی ممکن است مغز را به طرق مختلف تحت تأثیر قرار دهد، نه تنها از طریق پلاک‌های آمیلوئید، بلکه از طریق آسیب به رگ‌های کوچک خون‌رسان مغز.»
این یافته‌ها جدیدترین شواهد ارتباط میان خواب و سلامت مغز را ارائه می‌کنند. همچنین بی‌خوابی مزمن و خواب بی‌کیفیت خطر ابتلا به فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، دیابت، افسردگی و چاقی را افزایش می‌دهد.
به گفته سازمان جهانی بهداشت، زوال عقل تقریباً ۵۷ میلیون نفر در جهان را تحت تأثیر قرار داده و حدود ۱۶.۲ درصد جمعیت کشورهایی که داده‌های قابل اعتماد دارند، به بی‌خوابی مبتلا هستند.
کاروالهو در پایان گفت: «این مطالعه اهمیت درمان بی‌خوابی مزمن را نشان می‌دهد، نه تنها برای بهبود کیفیت خواب بلکه احتمالاً برای حفظ سلامت مغز در دوران پیری.»